Twierdza
Przemyśl
Maksymilian Rose
Urodził się 19 maja 1883 roku w Przemyślu w ubogiej rodzinie żydowskiej. Jego rodzice i dziadkowie byli rodowitymi przemyślanami.
Przez 3,5 roku uczęszczał do c.k. Gimnazjum Wyższego w Przemyślu, a później do gimnazjum w Wadowicach, które ukończył w 1902 r. Następnie podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, uzyskując w 1908 r. stopień doktora wszech nauk lekarskich. W czasie nauki w gimnazjum, a później w czasie studiów należał do młodzieżowych organizacji społeczno-politycznych. Podczas ostatniego roku studiów zaczął pracować w krakowskiej Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej. W 1908 r. ożenił się w Jaśle z Stellą Schornstein, która rok później została jedną z pierwszych pięciu kobiet – absolwentek Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W latach 1910 – 1912 praktykował w słynnych zagranicznych klinikach, najpierw w berlińskich klinikach psychiatrycznych u profesorów Theodora Ziehena i Hermanna Oppenheima, a później w Szwajcarii u profesorów R. Gauppa i K.Brodmanna, znanego badacza cytoarchitektoniki kory mózgu. Pobyt w tak prestiżowych klinikach i prowadzone tam badania zadecydowały o wyborze dalszej drogi naukowej przez Maksymiliana Rose.
Po powrocie do kraju w 1913 r. podjął pracę w Zakładzie Anatomii Opisowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, prowadzonym przez profesorów K. Kostaneckiego i A. Bochenka, rozpoczynając własne badania nad cytologią kory mózgu i prowadząc również praktykę prywatną.
W czasie I wojny światowej służył w wojsku austriackim, najpierw był lekarzem batalionowym w Legionach Polskich, potem w latach 1915 – 1918 kierował oddziałami neurologiczno-psychiatrycznymi szpitali garnizonowych w Przemyślu i w Krakowie, a w latach 1918 – 1921 w stopniu majora został ordynatorem Oddziału Chorób Nerwowych i Umysłowych w Szpitalu Garnizonowym w Przemyślu.
Po wojnie wrócił do Zakładu Anatomii Opisowej UJ prowadząc jednocześnie praktykę lekarską w szpitalnych oddziałach neurologii i psychiatrii. Zbadał i opisał cytoarchitektonikę kory mózgowej myszy, nietoperza, świnki morskiej i kreta, a później budowę przedmóżdża ptaków i gadów. Jego badania i odkrycia przyniosły mu uznanie i rozgłos. W 1925 r. przyjął propozycję Instytutu Badania Mózgu im. Cesarza Wilhelma w Berlinie i został kierownikiem oddziału neurologicznego. W 1926 r. otrzymał doktorat niemiecki, został mianowany członkiem Rady Naukowej Instytutu oraz redaktorem „Journal fur Psychologie und Neurologie”. Po 3 latach w 1928 r. wrócił do Polski i habilitował się w zakresie neurologii na Uniwersytecie Warszawskim. Założył i był pierwszym dyrektorem Polskiego Instytutu Badań Mózgu w Warszawie. W 1931 r. został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i kierownikiem Katedry Psychiatrii. Zorganizował zakład dla umysłowo chorych w Kojranach pod Wilnem.
W 1933 r Maksymilian Rose zajął się również badaniem mózgów osób wybitnych, tzw. „mózgów elitarnych”. 14 maja 1935 r. jako najwybitniejszemu polskiemu neuroanatomowi powierzono do badania mózg Marsz. Józefa Piłsudskiego. Jednak badań tych nie ukończył, gdyż zmarł nagle 30 listopada 1937 r. w Wilnie w wieku 54 lat. Pochowany został na nowym cmentarzu żydowskim przy ul. Miodowej w Krakowie.
W 1938 r. ukazała się drukiem pierwsza część jego opracowania pt.”Mózg Józefa Piłsudskiego” zawierająca oprócz opisów i pomiarów półkul mózgowych i móżdżku, atlas z 36 tablicami fotograficznymi. Profesor Maksymilian Rose jest autorem ok. 60 prac naukowych z dziedziny budowy mózgu i atlasów cytoarchitektonicznych kory mózgowej myszy i królika. W świecie nauki jest cenionym znawcą budowy mózgu.
Literatura:
Wikipedia
Art. „Niezwykłe badania prof.Rose” Marian Nowy - PAUZA Akademicka nr 165/166
Art. „Maksymilian Rose –badacz niezwykły” Zenon Andrzejewski – Nasz Przemyśl 11/2007